Εχουν πολλά κοινά στοιχεία οι τέσσερις γιατροί, την ιστορία –ή, μάλλον, την περιπέτεια– των οποίων αφηγείται η «Κ». Γεννήθηκαν στην Ελλάδα. Σπούδασαν Ιατρική ή/και μετεκπαιδεύτηκαν στις ΗΠΑ. Απέκτησαν πολύτιμες γνώσεις και εμπειρία σε φημισμένα αμερικανικά πανεπιστημιακά νοσοκομεία και τίτλο εξειδίκευσης στην παιδιατρική γαστρεντερολογία ή την παιδιατρική ενδοκρινολογία κατόπιν πολύ αυστηρών εξετάσεων. Επέστρεψαν στην Ελλάδα με διάθεση να προσφέρουν, κάνοντας πράξη το περιβόητο brain gain, μολονότι είχαν τη δυνατότητα επαγγελματικής ανέλιξης στην Αμερική και μάλιστα με πολύ μεγαλύτερες απολαβές. Το «νόστιμον ήμαρ» δεν ήταν ακριβώς όπως προσδοκούσαν.
Λαβύρινθος
Εδώ και δύο χρόνια έχουν υποβάλει εμπρόθεσμα όλα τα απαραίτητα δικαιολογητικά στη Διεύθυνση Υπηρεσιών Υγείας του υπουργείου Υγείας, ώστε να κατοχυρωθεί ο τίτλος εξειδίκευσής τους σύμφωνα με τις διατάξεις των σχετικών ΦΕΚ (Τεύχος Β΄ 3387/19.05.2023 και Τεύχος Β΄ 3356/19.05.2023) και, φυσικά, έχουν αποκτήσει την ειδικότητα της γενικής παιδιατρικής με εξετάσεις που διεξήχθησαν στη χώρα μας. Κι όμως έχουν μπει σε έναν γραφειοκρατικό λαβύρινθο, με τους «αρμοδίους» όχι μόνο να κωλυσιεργούν χωρίς λόγο, αλλά και να αρνούνται να τους ενημερώσουν για την εξέλιξη της διαδικασίας.
Η Φιλία Δημητριάδη αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών το 2006. Ηθελε να γίνει παιδίατρος, όμως για την ειδικότητα υπήρχε αναμονή τουλάχιστον πέντε ετών. Εφυγε, λοιπόν, για τις ΗΠΑ, όπου απέκτησε και τη συγκεκριμένη ειδικότητα, και την εξειδίκευση της παιδιατρικής ενδοκρινολογίας από το St. Christopher’s Hospital for Children του Πανεπιστημίου Drexel, στη Φιλαδέλφεια. Τον 2015, μεσούσης της ελληνικής κρίσης, πέρασε ξανά τον Ατλαντικό. «Επέστρεψα τον Ιούλιο εκείνης της χρονιάς, λίγες ημέρες μετά την επιβολή των capital controls, έχοντας αρνηθεί πρόταση να γίνω επίκουρη καθηγήτρια. Οι συγγενείς και οι φίλοι με θεωρούσαν από απερίσκεπτη μέχρι τρελή. Γιατί το έκανα; Γιατί μόλις είχα παντρευτεί και με τον σύζυγό μου θέλαμε να φτιάξουμε την οικογένειά μας στην πατρίδα». Στη συνέχεια υπήρξε επιστημονική συνεργάτις του ακαδημαϊκού και καθηγητή Παιδιατρικής και Ενδοκρινολογίας Γεωργίου Χρούσου και πλέον εργάζεται στο «Μητέρα», ενώ διατηρεί και ιδιωτικό ιατρείο.
Η αντιμετώπισή της από τους γραφειοκρατικούς μηχανισμούς του υπουργείου Υγείας την έχει πικράνει και την έχει θυμώσει μαζί. «Οταν πέρασε ο πρώτος χρόνος από την υποβολή των αιτήσεών μας χωρίς απάντηση, αρχίσαμε να ανησυχούμε. Σήμερα έχουμε απελπιστεί. Παρά τις επανειλημμένες, επίμονες προσπάθειες, τόσο τις δικές μας όσο και του νομικού μας εκπροσώπου, καθηγητή Διοικητικού Δικαίου Πάνου Λαζαράτου, δεν έχουμε λάβει καμία επίσημη, γραπτή ενημέρωση, ενώ, προφορικά και ανεπίσημα, από την προϊσταμένη της Διεύθυνσης Υπηρεσιών Υγείας Νικολέτα Νικήτα έχουμε ακούσει διάφορα “τέρατα”: ότι η πλήρης, διπλή πιστοποίησή μας στις ΗΠΑ δεν μπορεί να κατοχυρωθεί γιατί δεν υπάρχει διακρατική συμφωνία, ότι είναι ανεπαρκής η εξειδίκευσή μας, ότι θα χρειαστεί να εργαστούμε ένα χρόνο άμισθοι όταν ξεκινήσουν τα προγράμματα εξειδίκευσης στην Ελλάδα, μέχρι ότι πρέπει να δώσουμε ξανά εξετάσεις», συνεχίζει η κυρία Δημητριάδη.
«Εχουμε απευθυνθεί στους πάντες, από τον πρωθυπουργό και την ηγεσία του υπουργείου μέχρι το Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας. Κανείς δεν έχει απαντήσει, ο ένας πετάει το μπαλάκι στον άλλον. Στην πραγματικότητα απαξιώνουν την πορεία μας. Θλίβομαι αφάνταστα κάθε φορά που ακούω από επίσημα χείλη λόγια παχυλά. “H Ελλάδα αλλάζει και σε περιμένει να επιστρέψεις” είναι το μότο της καμπάνιας “Brain Regain”. Εμείς επιστρέψαμε και βλέπετε τι μας περίμενε…».
Με προϋπηρεσία
Αριστούχος απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και η Μαρία Καράντζα, διευθύντρια σήμερα στην Κλινική Παιδιατρικής – Εφηβικής Ενδοκρινολογίας του νοσοκομείου «Μητέρα», έφυγε για τις ΗΠΑ το 1998, όπου επίσης ειδικεύτηκε στην παιδιατρική και εξειδικεύτηκε στην παιδιατρική ενδοκρινολογία, στο University of Southern California και στο Παιδιατρικό Νοσοκομείο του Λος Αντζελες.
Επέστρεψε στην Ελλάδα το 2005 διανύοντας έκτοτε ακόμη περισσότερα… χιλιόμετρα στο αντικείμενό της: ως ειδική συνεργάτις στην ομάδα του καθηγητή Γεωργίου Χρούσου στο νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία», ως επιστημονικά υπεύθυνη του Ειδικού Κέντρου Εφηβικής Ιατρικής της UNESCO και ταυτόχρονα, για μία δεκαετία μέχρι το 2018, ως υπεύθυνη του ενδοκρινολογικού ιατρείου στη Μονάδα Μεσογειακής Αναιμίας του ίδιου νοσοκομείου.
«Ολα αυτά δεν θεωρούνται ικανοποιητική προϋπηρεσία;» αναρωτιέται η ίδια. «Το παράδοξο στη δική μου περίπτωση είναι ότι συμμετέχω, ως αναπληρωματικό μέλος, στην επιστημονική επιτροπή του υπουργείου Υγείας που κρίνει ποιος μπορεί να πάρει την εξειδίκευση. Θεωρούμαι, δηλαδή, επαρκής για να κρίνω τους άλλους, αλλά όχι για να αναγνωριστεί η δική μου εξειδίκευση. Δεν είναι τρελό; Παρεμπιπτόντως έχουμε μάθει ότι η συγκεκριμένη επιστημονική επιτροπή έχει γνωμοδοτήσει θετικά για όλους μας. Δεν ξέρουμε, επομένως, πού κολλάει το πράγμα κι αυτό είναι ψυχοφθόρο. Ευθύνεται η τυπολατρία του ελληνικού Δημοσίου; Θέτουν διαρκώς εμπόδια ένα – δυο άτομα που επιδίδονται σε παιχνίδια εξουσίας; Δεν το αποκλείω. Είναι τραγελαφικό αυτό που συμβαίνει, ακόμη μία ελληνική πρωτοτυπία: κοντεύω να συνταξιοδοτηθώ και φοβάμαι ότι θα πάρω την εξειδίκευση μαζί με τη σύνταξη», λέει η κυρία Καράντζα.
«Νιώθω μεγάλο θυμό. Η κόρη μου γεννήθηκε στις ΗΠΑ και επιστρέψαμε γιατί θέλαμε να μεγαλώσει στον τόπο μας. Σήμερα σπουδάζει Ιατρική στο εξωτερικό και προσπαθώ να την αποτρέψω από το να κάνει το ίδιο λάθος με μένα: να γυρίσει».
Αντίστοιχη είναι η ιστορία του παιδιάτρου, γαστρεντερολόγου και ηπατολόγου Κωνσταντίνου Σιαφάκα, που σπούδασε Ιατρική στην Αθήνα, έλαβε ειδικότητα Παιδιατρικής από το Πανεπιστήμιο του Τέξας και εξειδίκευση Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας και Διατροφής από το Χάρβαρντ και το νοσοκομείο Παίδων της Βοστώνης.
«Συναισθηματικοί λόγοι με έφεραν πίσω στην Ελλάδα –η νοσταλγία για τη χώρα μου– σε μια εξαιρετική στιγμή της καριέρας μου, μόλις είχα γίνει επίκουρος καθηγητής Παιδιατρικής του Πανεπιστημίου του Rochester της Νέας Υόρκης», εξηγεί. Σήμερα είναι διευθυντής Γαστρεντερολογικού Τμήματος στην Παιδιατρική Κλινική του νοσοκομείου ΙΑΣΩ.
«Αυτό που συμβαίνει ειλικρινά με εξοργίζει», τονίζει ο κ. Σιαφάκας. «Είμαστε απολύτως νόμιμοι. Τα ΦΕΚ δεν επιδέχονται καμία αμφισβήτηση. Αναφέρουν με σαφήνεια ότι “ο τίτλος εξειδίκευσης στην Παιδιατρική Ενδοκρινολογία και την παιδιατρική γαστρεντερολογία χορηγείται χωρίς εξετάσεις σε παιδιάτρους οι οποίοι κατέχουν τίτλο εξειδίκευσης παιδιατρικής ενδοκρινολογίας και παιδιατρικής γαστρεντερολογίας από χώρες του εξωτερικού”. Χωρίς αστερίσκους. Επιστρέφοντας ξέραμε ότι θα έπρεπε να δώσουμε εξετάσεις και τις δώσαμε. Διερωτώμαι λοιπόν: αυτή είναι η προσπάθεια της Ελλάδας να αποτρέψει το brain drain; Εχουμε έρθει έτοιμοι από το εξωτερικό, έχουμε περάσει παγκοσμίως αναγνωρισμένες αξιολογήσεις. Δεν μπορεί η πολιτεία να μας απαξιώνει, να βρίσκει ποταπά προσκόμματα και να ζητάει από εμάς εξετάσεις για την αναγνώριση του τίτλου της εξειδίκευσης, ενώ τον έχει ήδη χορηγήσει χωρίς εξετάσεις σε άτομα με λιγότερα προσόντα. Κάποιοι στο υπουργείο Υγείας δεν εφαρμόζουν την αξιοκρατία. Από άγνοια; Από ευθυνοφοβία; Ή λόγω μικροπολιτικής επαγγελματικών φατριών;».
Ο θυμός και η στενοχώρια είναι τα κυρίαρχα συναισθήματα και για τον παιδοενδοκρινολόγο Αριστοτέλη Παναγιωτόπουλο, που επέστρεψε οικογενειακώς στην Ελλάδα το 2020 «για να μεγαλώσει η κόρη μας στη χώρα μας, όχι στην ξενιτιά», όπως λέει.
Με πτυχίο Βιολογίας από το University of Massachusetts, Ιατρικής από το Ross University, μεταπτυχιακά και απόκτηση ειδικότητας από το Nassau University Medical Center και εξειδίκευση στην Παιδιατρική Ενδοκρινολογία από το State University της Νέας Υόρκης, ο κ. Παναγιωτόπουλος, που είναι διευθυντής της Παιδοενδοκρινολογικής Κλινικής και του Τμήματος Διαταραχών των Λιπιδίων στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών, έχει έρθει επίσης αντιμέτωπος με τον παραλογισμό του ελληνικού Δημοσίου.
«Εχω περάσει πολλά αυτή την πενταετία. Πρώτα για να αναγνωριστεί το πτυχίο μου, μετά η ειδικότητα –με χίλια ζόρια και απανωτές εξετάσεις την πήρα– και τώρα για την εξειδίκευση· το κερασάκι στην τούρτα της ταλαιπωρίας. Υποψιάζομαι ότι κάποια σκοπιμότητα υπάρχει πίσω από όλο αυτό, ίσως επειδή είμαστε όλοι στον ιδιωτικό τομέα, λόγω “ανταγωνισμού” με συναδέλφους του ΕΣΥ. Είναι απαξιωτικό να μη μας δίνουν καν μια απάντηση, προσπαθώντας προφανώς να βρουν ή να επινοήσουν λόγους για να μας απορρίψουν. Ομως, όσο κι αν έχουμε κουραστεί, δεν θα σταματήσουμε μέχρι να βρούμε το δίκιο μας».
«Απαράδεκτο»
«Από το 2004 αγωνιζόμουν για να θεσπιστούν οι εξειδικεύσεις της παιδιατρικής στην Ελλάδα. Προετοίμαζα τα πάντα, έφταναν στο ΚΕΣΥ, εγκρίνονταν, μετά άλλαζε ο υπουργός και φτου κι απ’ την αρχή», λέει χαρακτηριστικά ο καθηγητής Γεώργιος Χρούσος. «Το 2023 η προσπάθεια ευοδώθηκε και βγήκαν τα σχετικά ΦΕΚ. Αλλά και πάλι, παρατράγουδα υπάρχουν. Συχνά από τους ίδιους τους γιατρούς, από τα μέσα, δηλαδή, για το μοίρασμα της “πίτας”. Ή από το υπουργείο, από “ασκήσεις εξουσίας” κάποιων στελεχών. Στη συγκεκριμένη περίπτωση και οι τέσσερις συνάδελφοι ασκούν χρόνια το επάγγελμα, είναι άξιοι, εμπειρότατοι και πληρούν όλες τις προϋποθέσεις. Αυτό που υφίστανται είναι απαράδεκτο από κάθε άποψη».
_______________________________________________________________________________
Κεντρική φωτογραφία: Η Φιλία Δημητριάδη, ο Κωνσταντίνος Σιαφάκας και η Μαρία Καράντζα, με σπουδές στις ΗΠΑ και μεγάλη εμπειρία σε αμερικανικά νοσοκομεία, επέστρεψαν στην Ελλάδα, αλλά στην προσπάθεια να κατοχυρωθεί ο τίτλος εξειδίκευσής τους, έχουν εισέλθει σε έναν γραφειοκρατικό λαβύρινθο. [ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΛΙΑΣ]
Ανδρέας Λασκαράτος (1811-1901): «Η Ελλάδα είναι χώρα όπου οι αμαθείς μισούν τους σοφούς και οι άχρηστοι εμποδίζουν τους άξιους» 
